Osmanlı'da Çakırcıbaşılık ve Fatih Ayvansaray'da bulunan Çakır Ağa Camii 

            Eski Türk ve İslam devletlerinde önemli bir yeri olan avcılık Osmanlılarda da mükemmel teşkilatı olan bir kuruluştu. Bu teşkilatın çeşitli görevlileri vardı. Bunlardan çakırcılar. padişah ava gittiğinde ellerinde ava alıştırılmış doğan türünden büyük. yırtıcı çakır kuşlarını tutarlar ve av için kullanırlardı. Çakırı avın üstüne salanlara "çakır salan" denirdi. Bunlar kendi ara arında baş çakırsalan, ikinci, üçüncü ... yedinci çakır salan gibi bir sıralamaya tabi tutulurlardı. Özellikle XVI. yüzyıl boyunca avcılıkla ilgili görevlilerin sayısı artmış, bunlar çakırcıbaşı, şahincibaşı, atmacacıbaşı ve doğancıba­şı gibi ağaların emri altında toplanmış­lardı. IV. Mehmed zamanına kadar doğancıbaşının ve doğancıların görevi Enderun'da, diğerlerininki Birun'da idi. Bütün şikar ağalarının en yüksek rütbelisi olan çakırcıbaşı Fatih'in teşrifat kanunnamesinde, av seferleri sırasında padişahın yanında yürüme hakkına sahip rikab ağaları arasında çaşnigirbaşıdan önce, mirahurdan sonra zikredilmektedir. XVI. yüzyılda ulufesi 160 akçe idi ve dış hizmete genellikle beylerbeyi olarak çıkardı. Yerine şahincibaşı, onun yerine de atmacacıbaşı tayin edilirdi. Taşradaki çakırcılar dağlarda çakır yuvalarına çıkıp çakır yavrularını toplar. bunları av için yetiştirirlerdi. Bu hizmetlerine karşılık vergiden muaf tutulurlar ve tımar tasarruf ederlerdi. Padişahların avlanmaları için saraya çakır getirenlere bu hizmetlerine karşılık tımar tevcih edilir ve buna çakır götürücülüğü tımarı denirdi XVII. yüzyıl başlarında 271 nefer çakırcı vardı. XVIII. yüzyılda ise sayıları iyice azalmış ve on altıya düş­müştür. Ancak bunların "müteferrika" denilen hizmet erbabının sayısı 148 idi. XVIII. yüzyıldan itibaren öteki avcılar gibi çakırcıların ve çakırcıbaşının da önemi azalmıştır. Nihayet Yeniçeri Ocağı'nın ilgasından dört yıl sonra 1830'da çakırcıbaşılık lağvedilmiş ve çakırcıların dirlikleri mukataat hazinesine devredilmiş, çakırcılar da vergiye bağlanmıştır. Sarayda çakırcıbaşı olup veziriazamlı­ğa kadar yükselen kişiler vardır. Mesela Ermeni asıllı Kayserili Halil Paşa’dır[1].
            Çakırbaşı Mescidi veya Çakırağa Mescidi;  İstanbul Suriçi Edirnekapı Hoca Çakır Caddesi olarak bilinen Kara Surlarına paralel olan caddeye cepheli olarak inşa edilmiştir. Caminin kitabesinde şunlar yazmaktadır. “Çakırcıbaşı Mescidi” olarak da anılan Cami, Fatih Sultan Mehmet’in Sekbanbaşılarından ve Ni’me’l-ceyşten Çakır Ağa tarafından 15. yüzyılda yaptırılmıştır. 1768 tarihli bir belgede tamiriyle alakalı bilgiler vardır. 1950 yıllarında camiden hiçbir eser kalmamışken 1987′de cemaat tarafından yeniden yapılmıştır. Yapılan yapı eskisinden oldukça farklı bir yapı ortaya çıkmıştır. Mescit duvarlarla korunmuş bir bahçe içindedir. Kagir bir yapı olup, çatısı ahşaptır. Çatı kiremit kaplıdır. Caminin minaresi yapının batı tarafında olup külahı kurşundur. Minare çok köşelidir. Minarenin bir şerefesi vardır. Şerefe korkulukları taş şebekelidir. Kaynaklarda Çakır Ağa’nın mektebi ve mahallesinin olduğu ve kabrinin de caminin mihrabı önünde bulunduğu bildirilmektedir[2]. Kitabesinden anlaşıldığı üzere I. Abdülhamid Han zamanında hicri 1204/1789 yılında ihya edilmiştir.
“Söyledi, Sadi kulu tecdidine tarih-i tam
Kıldı han Abdülhamid ihya güzel bu dergahı”

3




[1]  Özcan, Abdülkadir, “Çakırcıbaşı”, DİA, VIII, İstanbul 1993, s. 189, 190.
[2] http://www.tas-istanbul.com/portfolio-view/edirnekapi-cakiraga-mescidi/, e.t 04.10.2017
(3) Sadi S. Kucur, Marmara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi


Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Resim
Kuşatmanın Ardından Ortaya Çıkan ve Avusturya'dan Fransa'ya Uzanan Bir Milli Yiyecek: Kruvasanın Öyküsü Osmanlı Devleti'nin 1529'daki birinci ve 1683'deki ikinci Viyana kuşatmalarının korkusu ile Avusturyalılar ikinci kuşatmanın ardından ay şeklinde bir çörek hazırlamışlardır.  Osmanlılar, özellikle ikinci kuşatmada kent sadece abluka altına alınmakla kalmadı. Tepeden tırnağa silahlı Osmanlı ordusu Viyana'nın dünyayla bağlantısını kestikten sonra, top ateşiyle kent surlarında gedikler açmaya da başladı. Viyana halkı kıtlık ve yorgunluktan bitkin düşmüş, cephaneleri iyice suyunu çekmişti. Batı dünyasının karabasanı gerçekleşiyordu; Türk orduları Hristiyanlığın doğudaki son önemli üssünü ele geçiriyordu. Ama Viyana düşmedi. Polonya Kralı Jan Sobiyeski yönetimindeki Alman-Polonya kuvvetleri Köprülü Kara Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunu geri püskürttü. Osmanlı ordusunun geri çekilişini bir zafer olarak kutlayan Avusturyalı fırıncılar hilal şeklind...
Devamı
Resim
 Pisagor'un İnsanlığa Verdiği Bir Ders: Adalet Kupası Sisamlı Pisagor, Yunan filozof ve matematikçidir. Ünlü Matematikçinin buluşu olan bu ilginç bardağın çok önemli ve anlamlı bir özelliği bulunmaktadır.  Pisagor'un 2 bin 500 yıl önce icat ettiği Adalet Kupası (Dikea Kupa) ters Çan biçimindedir ve ilginç bir özelliği vardır.  Kupanın altında bir delik vardır ancak sınırları aşmadığınız sürece kupa içindeki dökülmez. Kupanın içinde bir sınır vardır ve bu sınırdan fazla doldurursanız içindekiler alttaki delikten tamamen akar. Adalet Kupasının bu ilginç özelliği adeta şu mesajı verir: "Aza kanaat getirmeyen çoğu bulamaz." Bir diğer çıkarılacak ders de şu olabilir. "İnsan bazen yaşamın sundukları ile yetinmeyi bilmelidir, zira daha fazlasını arzularken elindekiler de kayıp gidebilir..." Pisagor’u hepimiz o güçlü matematiksel teoremi sayesinde biliyoruz. Pisagor’un ünlü olduğu tek alan bununla sınırlı değil elbette. Pisagor, matematikçi olmasının ya...
Devamı
Beylerbeyi Sarayı nın Az Bilinen Aşk Hikayesi Boğaz ın Anadolu yakasında beyaz bir kuğu gibi uzanan Beylerbeyi Sarayı nı çoğumuz Sultan Abdülhamid e son senelerinde zindanlık etmiş tatsız bir mekan olarak biliriz. Ancak Beylerbeyi Sarayı nda Osmanlı tarihinin en sıcak ama o derece yasak bir aşk gecesinin yaşandığından ne kadar haberdarız? İstanbul dan yabancı bir memlekete savaşlar dışında ve ziyaret maksadıyla giden ilk ve son hükümdar Sultan Abdülaziz idi. Fransa İmparatoru III. Napoleon 1867 yazında Abdülaziz i Paris teki milletlerarası serginin açılışına davet etmiştir. Bunun üzerine hükümdar Paris e gider daha sonra Londra ya geçer ve Belçika üzerinden İstanbul a geri gelir. Ama Paris te gördüğü bir hanım daha ilk bakışta Sultanın aklını başından almıştır. Fransa nın güzelliği ve zekasıyla meşhur İmparatoriçesi III. Napoleon un karısı Eugenie... Söylenenlere göre Sultan Paris te hiç kimseye bakmamış aklı fikri güzel imparatoriçede kalmıştır. Eugenie yi tekrar g...
Devamı